Bộ Tài chính đang đề xuất một bước thay đổi quan trọng trong dự thảo sửa đổi Luật Quản lý thuế. Theo đó, từ năm 2026, hình thức thuế khoán sẽ bị xóa bỏ, thay thế bằng cơ chế mới: hộ kinh doanh phải tự kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Để áp dụng phù hợp, các hộ sẽ được phân loại thành 4 nhóm dựa trên mức doanh thu hằng năm.
Cụ thể, nhóm 1 bao gồm các hộ có doanh thu dưới 200 triệu đồng mỗi năm, sẽ được miễn cả thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Nhóm 2 gồm các hộ có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng, được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử trong giai đoạn từ năm 2027 đến 2028.
Nhóm 3 là những hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 đến 3 tỷ đồng mỗi năm trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, hoặc từ 1 đến 10 tỷ đồng nếu thuộc lĩnh vực thương mại, dịch vụ. Nhóm 4 gồm các hộ có doanh thu vượt trên 10 tỷ đồng/năm – nhóm này sẽ chịu sự giám sát thuế chặt chẽ hơn.
Theo bà Nguyễn Thị Thanh Hằng, Trưởng ban Chính sách thuế quốc tế thuộc Tổng cục Thuế, các hộ kinh doanh sẽ có trách nhiệm tự khai báo doanh thu của mình. Cơ quan thuế sau đó sẽ tiến hành kiểm tra hậu kiểm và nếu phát hiện vi phạm sẽ có hình thức xử lý, bao gồm cả việc ấn định mức thuế phải nộp.
Để hỗ trợ hộ kinh doanh thích ứng với cách quản lý mới, Bộ Tài chính đề xuất nâng ngưỡng doanh thu phải nộp thuế từ 100 triệu đồng hiện nay lên 400 triệu đồng mỗi năm. Đồng thời, sẽ có điều chỉnh về tỷ lệ thuế suất theo quy mô doanh thu cụ thể của từng nhóm.
Theo số liệu thống kê, đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh. Trong đó, khoảng 2,2 triệu hộ đang hoạt động ổn định và đã đóng góp hơn 25.900 tỷ đồng vào ngân sách. Riêng 3 tháng đầu năm 2025, số thu từ khu vực này đạt hơn 8.695 tỷ đồng, tăng gần 26% so với cùng kỳ năm trước.
Đáng lưu ý, có hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỷ đồng mỗi năm nhưng phần lớn vẫn đang nộp thuế theo hình thức khoán với tỷ lệ rất thấp – chỉ khoảng 0,4% trên tổng doanh thu. Điều này khiến cơ quan quản lý thuế cho rằng cần có cách tiếp cận công bằng và sát thực tế hơn.
Nhiều chuyên gia cho rằng việc chuyển sang cơ chế tự khai, tự nộp thuế là bước đi cần thiết. Theo chuyên gia Nguyễn Ngọc Tú, nếu áp dụng đúng, hộ kinh doanh sẽ nộp tối đa 10% doanh thu, cộng thêm thuế môn bài khoảng 1 triệu đồng mỗi năm. So với mức thuế doanh nghiệp, đây vẫn là tỷ lệ phù hợp, đồng thời phản ánh đúng thực lực kinh doanh của các hộ.
PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cũng đồng tình, cho rằng việc tính thuế theo doanh thu sẽ giúp đơn giản hóa thủ tục, giảm áp lực ghi chép sổ sách kế toán cho các hộ nhỏ – vốn không có nhiều điều kiện để quản lý chi phí và tính toán lợi nhuận một cách bài bản.
Dù vậy, không thể phủ nhận rằng việc chuyển đổi này sẽ mang đến nhiều thách thức, nhất là đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, chưa quen sử dụng công nghệ. Những yêu cầu như đầu tư máy tính tiền, triển khai hóa đơn điện tử, hoặc sử dụng phần mềm kê khai thuế có thể gây áp lực đáng kể.
Đặc biệt, từ ngày 1 tháng 6 năm 2025, theo Nghị định 70/2025, những hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng trong các lĩnh vực như ăn uống, bán lẻ, vận tải, lưu trú… sẽ bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử phát hành từ máy tính tiền và truyền dữ liệu trực tiếp đến cơ quan thuế. Điều này khiến không ít hộ lo ngại vì chi phí đầu tư thiết bị, phần mềm cũng như thời gian làm quen thao tác có thể khiến họ phải tạm ngưng hoạt động.
Dù vậy, tại nhiều địa phương như Hà Nội và TP. HCM, đã có không ít tiểu thương chủ động đón đầu xu hướng bằng cách triển khai phần mềm quản lý doanh thu, hóa đơn điện tử và hệ thống kế toán đơn giản. Cách làm này không chỉ giúp họ tuân thủ quy định mới mà còn hỗ trợ kiểm soát chi phí hiệu quả hơn, tránh thất thoát.
Việc phân loại hộ kinh doanh theo doanh thu và áp dụng phương thức quản lý thuế dựa trên cơ chế tự khai, tự nộp được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao sự minh bạch, công bằng trong thực hiện nghĩa vụ thuế.
Đây cũng là bước đệm để các hộ kinh doanh nhỏ dần tiếp cận mô hình doanh nghiệp chính quy. Tuy nhiên, để chính sách đi vào thực tế một cách hiệu quả, rất cần có lộ trình chuyển tiếp rõ ràng và các chính sách hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo phù hợp với từng nhóm đối tượng.
Theo Dân Trí